Yetişkinlerde Depresyon Belirtilerinin Yordayıcıları: Narsisizm, Uyum Bozucu Şemalar ve Algılanan Ebeveyn Tutumları

Özet

Depresyon, bireyin duygusal, bilişsel ve sosyal işlevselliğini olumsuz etkileyen yaygın bir ruhsal bozukluk olarak, özellikle erken dönem yaşantılar, ebeveyn tutumları ve kişilik özellikleriyle yakından ilişkilidir. Bu araştırmanın amacı, yetişkin bireylerin depresyon düzeylerinin; narsisizm, erken dönem uyumsuz şemalar ve algılanan anne baba tutumu değişkenleri tarafından ne ölçüde yordanabildiğini incelemektir. Literatürde depresyonun gelişiminde yalnızca biyolojik ve çevresel değil, aynı zamanda bireyin kişilik özelliklerinin, erken yaşantılarının ve aile içi etkileşimlerinin de önemli rol oynadığı kabul edilmektedir. Bu bağlamda, araştırma; bireyin ruhsal sağlığını etkileyen çok boyutlu psikolojik etmenleri birlikte ele alarak alana özgün katkılar sunmayı hedeflemiştir. Araştırma ilişkisel tarama modeli ile desenlenmiş ve 428 yetişkin bireyden elde edilen veriler doğrultusunda yürütülmüştür. Veri toplama araçları olarak; Beş Faktör Narsisizm Ölçeği, Young Şema Ölçeği (Kısa Form-3), Algılanan Anne Baba Tutum Ölçeği ve Beck Depresyon Envanteri kullanılmıştır. Elde edilen veriler çoklu regresyon ve korelasyon analizleri ile değerlendirilmiştir. Bulgular, kırılgan narsisizm düzeyinin depresyon düzeyleriyle pozitif yönde, büyüklenmeci narsisizmin ise negatif yönde ilişkili olduğunu ortaya koymuştur. Erken dönem uyumsuz şemaların depresyonu anlamlı düzeyde yordadığı, özellikle “kopukluk ve reddedilme” ve “bozulmuş özerklik” gibi şema alanlarının bu süreçte belirleyici olduğu bulunmuştur. Ayrıca, bireylerin algıladığı anne baba tutumlarının depresyon düzeyleri üzerinde etkili olduğu, demokratik tutumun koruyucu bir faktör, otoriter ve ihmalkâr tutumların ise risk faktörü olarak işlev gördüğü belirlenmiştir. Demografik değişkenler açısından ise yalnızca gelir düzeyinin depresyon üzerinde anlamlı bir farklılık oluşturduğu saptanmıştır. Araştırmanın sonuçları, bireyin çocukluk yaşantılarında maruz kaldığı ebeveyn tutumları ile gelişen narsisistik özelliklerin ve şematik yapılanmaların depresyon gelişiminde kritik bir rol oynadığını göstermektedir. Bu kapsamda, psikoterapi süreçlerinde bireylerin geçmiş yaşantılarıyla yüzleşmelerine, işlevsiz şemalarının farkına varmalarına ve narsistik savunma mekanizmalarını yeniden yapılandırmalarına yönelik bütüncül yaklaşımlar önerilmektedir.