Şiiliğin Siyasallaşma Süreci ve İran Anayasası Bağlamında İslamın İran Dış Politikasına Etkisi

Özet

Ortadoğu Bölgesi’nde başat bir aktör olan İran’ın dış politikası ele alınırken din faktörünün dikkate alınması büyük bir önem arz etmektedir. 16. yüzyılda resmi olarak İslamın Şii mezhebini seçen İran’da Şii ulema giderek gücünü arttırmış ve siyasallaşma yolunda adımlarını atmıştır. Özellikle İran’da ideolojisini Şiilikten alan İslam Devriminin yaşanması İran dış politikasında dinin etkisinin tonunu oldukça yükseltmiştir. Bununla birlikte İran dış politikasını salt dini ideoloji çerçevesinde değerlendirmek mümkün değildir. Her ne kadar İran dış politika söylemlerinde dünyadaki tüm Müslüman haklarının korunması ve savunulması gibi evrensel nitelikte idealist bir anlayıştan hareket ettiğini vurguluyor olsa da, bu anlayış İran’ın dış politikasında reel politik araçları kullanmada aktif bir tutum sergilemesine engel oluşturmamaktadır. Bu fikirlerden yola çıkan çalışma, Şiiliğin siyasallaşmasını tarihsel bir süreç içerisinde ele almakta, İran dış politikasında İslam’ın etkisini İran anayasası bağlamında çözümlemeye çalışmaktadır. Bu söz konusu çaba, İran anayasasının kendisinden beklendiği üzere teokratik bir anayasa olmadığını, idealist eğilimleri taşımakla birlikte meşruiyete dayalı bir dış politikanın dışlanmadığı, pozitif hukuku içine alan bir anlayışın da izlerini taşıdığını göstermeye ilişkindir.