Hâricîler ve İman-Amel Meselesine Kelamî Bir Bakış

Özet

İslam Tarihinde görünür bir şekilde ilk ayrılıklar Hz. Osman’ın şehit edilmesiyle birlikte başlamıştır. Onun katillerinin bulunması talepleri toplumda kargaşaya neden olmuş ve bunun ardından Cemel ve Sıffîn Savaşları yaşanmıştır. Cemel savaşından sonra artan baskılar Sıffîn Savaşı’na neden olmuştur. Bu savaşta Hz. Ali ve Muaviye taraftarları karşı karşıya gelmiştir. Savaş esnasında İslam toplumu içerisinde ilk ayrılıkların tohumunu atacak olan Hakem Olayı yaşanmıştır. Bu olay neticesinde Hz. Ali taraftarları arasından ona karşı çıkan Hâricîler adında bir grup çıkmıştır. Bu grup kendisinden ayrılmış ve savaşan her iki tarafı da tekfir etmişlerdir. Haricîler zamanla bir fırka haline gelmiş ve kendilerinden olmayan Müslümanların dinden çıktığını söyleyerek onların kanlarını kendilerine helal saymışlardır. Onlar, ameli terk edenin kâfir olduğuna hükmetmişler ve onun ebedi olarak cehennemde kalacağını iddia etmişlerdir. Böylelikle iman-amel problemi ortaya çıkmış ve Müslümanlar arasında tartışılmaya başlamıştır. Daha sonra kendi aralarında da anlaşmazlığa düşmüşler ve çeşitli gruplara ayrılmışlardır. Aşırı görüşleri sebebiyle varlıklarını çok fazla devam ettiremeyen Hâricîler’in günümüze ulaşan tek kolu İbaziyye’dir.